Ik heb een hekel aan gratis bladenpulp en de Metro of de Spits zijn wat mij betreft goed voor de papierbak. Een uitzondering maak ik voor de Allerhande, de geïllustreerde uitgave van de grote mensenvriend, Albert Heijn. Tussen de reclame vind ik prachtige recepten in dat magazine. De namen van de gerechten zijn pure poëzie, de teksten daaronder sla ik over en geniet van de afbeeldingen van rode kooltaart met geitenkaas, roerbakspinazie met courgette of appelbollen met vanille en spijs. Al dat voedsel is zo prachtig en verleidelijk gefotografeerd! Maar het doorbladeren van de Allerhande maakt mij niet kooplustig. Ik ga niet als de sodemieter naar het dichtstbijzijnde filiaal van Albert Heijn om de ingrediënten voor bijvoorbeeld een rijk gevulde ham kaaspastei te kopen. Ik houd het bij het kijkgenot, net zoals ik ook met plezier naar mooie mevrouwen kijk die ik niet hoef te hebben.
De foto’s van al die lekkere gerechten in de Allerhande laten eenzelfde overdaad zien als de zeventiende-eeuwse pronkstillevens. Die oude stillevens zijn zeker niet bedoeld als uitnodiging aan de kunstbeschouwer om de afgebeelde luxeproducten aan te schaffen; ze zijn, afgezien van de vrome boodschap die ze volgens sommigen ook bevatten, vooral reclame voor de rijke bezitter van het kunstwerk. Hij kan met de geschilderde overdaad laten zien wat voor luxe hij zich kan veroorloven.
Ik heb begrepen dat buitenlandse reizigers die in de zeventiende eeuw Nederland aandeden nogal mopperden over de Nederlandse keuken. Dat mag zo zijn, maar de Nederlandse schilders wisten van een eenvoudige maaltijd die samengesteld is uit een stuk kaas, een brood, een haring, een half geschilde citroen met wat fruit en een roemer wijn een kunstwerk te maken. Die stillevenschilders leefden zich naarmate de zeventiende eeuw vorderde steeds meer uit op schilderijen met een overdaad aan luxe voedsel in of naast schitterend vaatwerk. Ze schilderen bijvoorbeeld een enorme mand met fruit (uit alle seizoenen!), een grote, aangesneden ham op een aardewerken schaal, allerlei wild en gevogelte, een schaal met vis, een opengemaakte kalkoenpastei en wat oesters naast glazen fonkelende wijn. Eerlijk gezegd daarbij verbleekt het plaatje van rijk gevulde ham kaaspastei van ’s lands grootste grutter.
20 mei 2020 Gemengd bedrijf -Inleiding