In het ‘Dagblad van het Noorden’ las ik enkele dagen geleden dat een net gerestaureerde boerderij in Onstwedde een naam[1] heeft gekregen die verwijst naar een oud toponiem.
Blijkens een archiefstuk[2] uit 1475 heeft aan het eind van de vijftiende eeuw in die boerderij een man met de naam Gerd upnthie gewoond. Deze Gert beklaagt zich in deze oude tekst over het gedrag van Egge Addinga. Deze woont in de burcht van Wedde. In een archiefstuk van 1480 duikt de Onstwedder boer opnieuw op. Hij heet daar Ghert up ten Thye.
Het zijn de woorden Thie en Thye die me intrigeren. In een zestiende-eeuwse tekst uit 1571 vind ik de naam Johann uppen Tigge. Deze eigenerfde uit Onstwedde krijgt op 15 november 1575 een boete en wordt in de tekst Johann Boeles uppen Tigge genoemd. In eerdere stukken (uit 1572 en 1574) heet deze Johan Boelens overigens Johan uppen Tije.
Johan uppen Tije is de zoon van Boele uppen Tigge lees ik in een archiefstuk uit 1568 (over het betalen van hoenderbelasting). Twee jaar later (in 1570) wordt deze man Bole uppen Tigge genoemd en in andere stukken weer G(h)erth Boeles uppen Tigge.
Al deze hierboven genoemde benamingen, Tigge, Tije, Thye of Thie verwijzen naar de verzamelplaats van het kerspel Onstwedde[3]. De benaming Tigge komt in Nedersaksen ook voor als variant van Thie, lees ik in de studie van Brednich[4]. Al duikt de Tigge van Onstwedde pas in de zestiende-eeuwse archiefstukken op, toch moet dat woord taalhistorisch gezien het oudste woord zijn.
Immers in nogal wat woorden is de medeklinker tussen twee klinkers gesneuveld leert de historische taalwetenschap[5]. Latijns aqua werd ah(w)a. Toen de medeklinker verdween ‘ontstond’ het woord aa, een woord dat nog steeds overal in het land (op diverse manieren gespeld) voorkomt. Hetzelfde gebeurde met sehan of saihwan waaruit zien ontstond toen de medeklinker verdween.
Zo verging het wellicht ook het oude woord Tigge. Tigge werd Thije en Thie. Zo kan het gaan. Door een artikel in het Dagblad van het Noorden kom ik erachter dat niet alleen de stad Groningen, maar ook Onstwedde een oude verzamelplaats, een thie had. Voor Duitsland heeft Brednich de Ties zorgvuldig geïnventariseerd. Het zou interessant zijn als ook voor het oostelijk deel van Nederland die oude plaatsnamen in kaart gebracht zouden worden.
[1] Erve Up ten Thije
[2] Ik gebruikte informatie (die mij in fotokopie werd toegezonden) uit C.J. Wegman en R.M.A. Wegman: Westerwolders en hun woningbezit,deel 4, Wierden 1991.
[3] Fons van Wanroij: De Groninger tie, in: Stad & Lande 24 (2015), nr: 4, p. 23-25.
[4] R.W. Brednich: Tie und Anger, Historische Dorfplätze in Niedersachsen, Thüringen, Hessen und Franken, Friedland 2008 (Bremer Verlag)
[5] Van Loey: Schönfelds Historische grammatica van het Nederlands, Zutphen 1959.