Jij staat op het perron om afscheid te nemen van een vriend. Hij zit in de trein en de trein staat op het punt te vertrekken, maar vertrekt niet. Jij wacht! De ander wacht ook. Een ongemakkelijk moment.
Ook bij het sterven van een dierbaar persoon zijn ongemak en afscheid nemen geen ongewone combinatie. Je moet je dierbare loslaten. Het afscheid is aanstaande en het wachten op de aangekondigde dood is begonnen. Misschien zou je van alles willen uitspreken, mogelijk een ruzie bijleggen, maar heeft de stervende behoefte aan zo’n gesprek? Het zijn omstandigheden waarin mensen elkaar nogal eens sparen. Ongemakkelijk.
Een vliegtuig dat bezig is neer te storten schijnt soms nog een halve minuut door te blijven vliegen voordat het crasht. Wat gaat er in die dertig seconden om in de passagiers die zich in het toestel bevinden. Beseffen ze dat ze op het punt staan afscheid te nemen van het leven? Waar denken ze aan? Aan een brief die ze niet meer zullen versturen bijvoorbeeld of aan de afspraak met de kapper die niet kan doorgaan? Hersens gaan in de alarmstand een eigen gang. Is er eigenlijk nog ruimte voor gedachten of zijn de mensen in dat neerstortende vliegtuig overmeesterd door paniek, en ontreddering? Misschien is er alleen maar totale chaos. In die situatie is er geen plaats voor gevoelens van ongemak, lijkt me.
Soms, bij een kaping bijvoorbeeld, weten bemanning en passagiers dat hun vliegtuig vrijwel zeker zal neerstorten. Tussen dat besef en de crash zit tijd. Hoeveel tijd? Is er nog hoop op een goede afloop? Hebben de inzittenden van het vliegtuig dat in 2015 neerstortte in de Franse Alpen bijvoorbeeld zich die vragen gesteld en hebben ze nog gehoopt aan de dood te ontkomen?
Wat destijds gebeurde kunnen we reconstrueren dankzij de opnamen van de teruggevonden voicerecorder. Daarop is te horen dat de gezagvoerder aan de co-piloot vraagt het gezag over te nemen. Je hoort een deur open- en dichtgaan. De gezagvoerder ging waarschijnlijk naar de wc. De co-piloot blijft alleen achter in de cockpit en weigert de deur van de cockpit te openen. De gezagvoerder wil naar binnen. Terwijl het vliegtuig daalt hoor je op de recorder iemand bonzen op de gepantserde deur. De co-piloot is dan al begonnen met het uitvoeren van zijn vooropgezette plan. Waarschijnlijk raakt het toestel eerst een richel, glijdt over een bergwand waarna het crasht. Enkele seconden voor die laatste inslag hoor je op de recorder gegil van passagiers.
Een onvoorstelbaar moment. Van zo’n gruwelijk afscheid van het leven kan niemand zich een voorstelling maken. Ook de nabestaanden van slachtoffers van dergelijke rampen niet. Zij blijven achter met kwellende gedachten over de laatste momenten van hun dierbaren. Zoals de joden die de Holocaust overleefden levenslang geplaagd werden door het levenseinde van hun in concentratiekampen vermoorde familieleden. Zoals ouders van wie een kind verkracht en vermoord werd tot levenslang veroordeeld zijn.