Strongwomen

Het Keramiekmuseum van Leeuwarden heeft een tentoonstelling gewijd aan Wu Zetian. Zij was tussen 690 tot 705 keizerin was van het Chinese rijk.

Wu kwam als veertienjarige in de harem van de keizer van China, verdween op haar zesentwintigste in een klooster en werd daar vier jaar later door de zoon van de inmiddels overleden keizer uitgehaald. Twee jaar later was ze zijn vrouw en dus keizerin. Na de dood van haar man regeerde ze alleen door. Een uitzonderlijke carrière voor een vrouw in een door mannen gedomineerde wereld. De Amerikaanse sinoloog Rotschild vermoedt dat die mannen moeite hadden met deze ambitieuze, intelligente vrouw. Zij brachten mogelijk al tijdens Wu’s leven verzonnen, negatieve verhalen over haar in omloop. Daarin wordt de vrouwelijke keizer neergezet als een meedogenloze, moordlustige tiran: Wu ging over lijken en zou twee rivalen op gruwelijke wijze hebben vermoord. 

De conservator van het keramiekmuseum deelt Rothschilds opvatting. Ook zij vond geen enkel bewijs voor de verhalen over Wu’s wreedheden. Wu was een wijze, intelligente en ambitieuze vrouw. Ze haalde de bezem door het ambtenarenapparaat, voerde landbouwhervormingen door, stimuleerde de handel, verbeterde de leefomstandigheden van veel Chinezen. China beleefde onder haar heerschappij grote bloei en welvaart. Dat zijn de feiten. 

Intelligente, ambitieuze vrouwen in een door mannen gedomineerde omgeving. Hier in Groningen hadden we (op een ander niveau) Beetke van Raskwerd (ca1485-1454). Ook zij stond haar mannetje in een laatmiddeleeuwse mannenmaatschappij. Beetke nam na het overlijden van haar echtgenoot, Wigbold van Ewsum al diens taken over. Ze breidde het familiebedrijf in het westelijk deel van de provincie uit en voltooide het huis Nienoord in Leek. Ook zorgde ze voor de opvoeding, de opleiding van haar kinderen en moest bovendien strijd leveren vanwege hun nalatenschap. Beetke was gedreven, onafhankelijk en succesvol. Dat zette kwaad bloed in een tijd waarin de vrouw als inferieur aan de man werd gezien. Ze werd weggezet als een manwijf. Onwrikbaar en meedogenloos was ze volgens de Groningse stadhouder en in volksverhalen wordt ze hebzuchtig en onrechtvaardig genoemd. Beetke van Raskwerd zou net als Wu Zetian vooral negatief herinnerd blijven. Maar bestudering van het familiearchief van de Van Ewsums geeft een heel ander beeld van haar. Daarin is ze een geliefde en liefdevolle moeder en bovendien een kwetsbare vrouw. 

Dat Beetke onafhankelijke en succesvol was wilde ze de buitenwereld ook laten zien met het allegorisch schilderij dat zij na de dood van haar man liet maken. Ze liet zich portretteren als een zelfverzekerde, sterke vrouw. Maar wie goed kijkt, ziet behalve haar kwetsbaarheid ook dat haar kracht en vasthoudendheid gebaseerd waren op onvoorwaardelijke trouw aan en verbondenheid met haar man (ring, boek en hondje), haar familie (wapen en ruïnes van Ewsum) en haar katholieke geloof (monniken). 

Aan het einde van de negentiende eeuw raakten veel mannetjes die tot dan toe gedomineerd hadden in de war. Steeds meer vrouwen lieten zich ook in overdrachtelijke zin niet langer in het korset rijgen. Ze eisten hun plaats op. Hun emancipatiestrijd kwam vijftig jaar geleden in een versnelling, maar blijkt nog lang niet voltooid. Ook nu nog moeten vrouwen een stapje terug doen ten faveure van de mannen. Het gedoe over banga-lijsten en de berichten rond Me-Too laat zien dat er nog altijd mannen zijn die denken dat ze zich alles kunnen permitteren tegenover vrouwen. Tegelijkertijd laat de openbaarmaking van hun huftergedrag ook zien dat steeds meer vrouwen de moed hebben voor zichzelf op te komen. 

Zo las ik nog geen week geleden een krantenartikel over drie vrouwelijke artsen die zich publiek keerden tegen het haantjesgedrag van hun mannelijke collega’s in de gezondheidszorg. Zonde dat een van hen, een talentvolle neurochirurg, de handdoek in de ring heeft gegooid, omdat ze er niet meer tegenop kon.

Mannen nemen – en nou generaliseer ik – over het algemeen meer ruimte in dan vrouwen. Ze krijgen die ruimte ook. Zo komt het dat er te veel mannen zijn die de baas willen spelen, mannen die belangrijk willen zijn en die bewonderd willen worden. Dat ‘hanige gedrag’ komt naar mijn stellige overtuiging minder vaak voor bij vrouwen. Ook niet als ze een leidinggevende positie hebben. Angela Merkel bijvoorbeeld kon heel goed leidinggeven, maar bleef bescheiden. Ze hoefde niet op de voorgrond of in het middelpunt van applaudisserende bewonderaars te staan. Ze was ambitieus en buitengewoon capabel en liet ze zich door niets en niemand wegduwen. 

Ook niet door Berlusconi, Poetin en Trump die haar kleineerden op een grove en vooral kinderachtige manier. Dit soort boosaardige strongmen krijgt nooit genoeg van zichzelf. Het zijn in wezen angstige mannen, bang dat ze niet mannelijk genoeg zijn, homofoob. Ze haten intelligente vrouwen met gezag, want zij zijn de baas en vrouwen moeten zich onderdanig voegen naar hun wensen. Doen ze dat niet dan worden ze weggezet als manwijf of als heks.

De immer boosaardige voorman van de PVV richtte drie jaar geleden zijn giftige pijlen op Sigrid Kaag, een ambitieuze vrouw die alom respect afdwingt. Toen Kaag aftrad als minister twitterde hij: hexit, de heks is exit. Een onschuldige woordgrap? Nee, een boosaardige en kwetsende uitspraak die laat zien hoe deze boze man tegen vrouwen aankijkt. Hij staat niet alleen. Hillary Clinton werd door andere bozo’s denigrerend ‘the wicked witch of the left’ genoemd en Angela Merkel kreeg de titel ‘Oberhexe’. Deze vrouwen werden afgebeeld met puntmuts en haakneus. Ik noem dat misogynie! 

Niet de vrouwen moeten emanciperen; de machomannetjes zijn aan de beurt. We moeten mannetjesgedrag benoemen en niet accepteren. Niet in huis, niet op straat, in het openbaar vervoer, op het voetbalveld en ook in de (wereld)politiek niet. Zij aan zij moeten we ons scharen achter dappere vrouwen als bisschop Mariann Budde die het opnam voor de kwetsbaren en minder bedeelden. We moeten strijden tegen de haatzaaiers die onze wereld onleefbaar maken.